Bình Tinh chịu đả kích lớn khi mẹ mất vì Covid-19.

- Sáu tháng đỉnh dịch tại TP.HCM năm ngoái, chị đã mất đến 4 người thân trong vỏn vẹn 2 tháng, đoàn Huỳnh Long mất 5 vị trí quan trọng: soạn giả, trang phục, diễn viên, nhạc sĩ,... Chị và đoàn Huỳnh Long vượt qua quãng thời gian ấy ra sao? 

Thời gian đó, tôi và đoàn Huỳnh Long khủng hoảng trầm trọng. Khi quá khủng hoảng, tôi đã từng nghĩ đến chuyện cắt tay... Tôi như người điên, nắm lấy tóc mình mà xén, có thời gian phải vào bệnh viện tâm thần điều trị.

Một hôm, tôi nhìn con gái Bella, nhìn bàn thờ mẹ. Tôi tự hỏi mình: Mẹ mong mỏi nhất điều gì?Tôi nhớ lại ánh mắt mẹ nhìn tôi và nói: Mẹ tin con gái mẹ sẽ làm được. Mẹ từng khẳng định tôi giỏi hơn mẹ ngày trước. Tôi xốc lại tinh thần, không để người xung quanh thất vọng, nhất là những người đã khuất. Một khi đã quyết chí, tôi sẽ làm đến cùng.

Sau đó, tôi lao đao tìm khắp nơi để lấp đầy tất cả chỗ trống bị thiếu khuyết. Nhưng, tôi lấp làm sao để mọi thứ tròn đầy và hạnh phúc như xưa?

Thỉnh thoảng, tôi cảm thấy mẹ, dì, anh Thanh Dũng,... như đứng sau lưng đẩy mình về phía trước. Mọi thứ bỗng trở nên suôn sẻ, thuận lợi. Tôi nhanh chóng tìm được đối tác thế vào vị trí những người đã khuất. May mắn, họ đáp ứng 70 - 80% yêu cầu của tôi. Chúng tôi đang vừa làm việc vừa đào tạo thêm.

Điều quan trọng nhất với tôi lúc này là không để đoàn Huỳnh Long - tâm huyết cả đời của mẹ - bị mai một. Bình Tinh còn thì đoàn Huỳnh Long phải còn! Nếu để rã đoàn, tôi sẽ mang tội với ông bà, cha mẹ và tất cả cô bác còn đang bám trụ. Họ đã cống hiến cả đời cho đoàn Huỳnh Long. Tôi phải gạt hết nỗi đau riêng sang một bên, sống vì cái chung. Tôi và con gái Bella có thể đói nhưng chắc chắn các cô bác phải có cái ăn. Đó là tâm nguyện của tôi.

- Hiện tại, tinh thần chị ra sao?

Ban ngày, tôi làm việc quay cuồng, đến đêm mới cảm nhận được nỗi đau vẫn nhức nhối. Tôi đang tập tuồng Xử án Phi Giao, không biết mẹ và dì có đang dõi theo con gái diễn không? Tôi vẫn thường mơ thấy mẹ. Mấy tháng trước lần đầu cúng mẹ, chị em chúng tôi khóc như mưa. Đến bây giờ, tôi vẫn giữ những thói quen cũ, có gì ngon hay chuyện vui đều tâm sự trước bàn thờ mẹ. Nếu đi chơi xa, tôi mang theo di ảnh, như mẹ vẫn ở bên.

Bình Tinh vẫn thường viếng mẹ.

Bật mí quan hệ với "Vua cải lương tuồng cổ"

- Người ta đang kháo nhau: "Bình Tinh "ghê gớm" lắm mới mời được NSƯT Vũ Linh diễn cho đoàn Huỳnh Long". Chị nói gì về mối quan hệ với ba nuôi là "Vua cải lương tuồng cổ"?

Tôi có ghê gớm gì đâu! (cười) Tôi thương ba, ba sẽ thương lại. Hai cha con thương nhau mấy chục năm chứ đâu phải một ngày một bữa.

Sự thật, tôi không dám mời ba Vũ Linh tham gia vở nào. Mọi lần luôn là ba chủ động gọi hỏi tôi: Sao có vở diễn mà không mời ba?Đến NSƯT Hữu Quốc còn ngạc nhiên hỏi ba: Sao nó dám mời anh Năm vậy?Ba tôi nói là: Sao lại không, đây là đoàn nhà anh mà? Ba má nó chết hết rồi thì còn anh chớ?Tôi hết sức xúc động khi nghe lời chân tình đó.

Không ai có cách nào mua chuộc hay sai khiến NSƯT Vũ Linh cả! Ba tôi không con cái, cháu gái ba Hồng Phượng lại là ca sĩ. Ba chỉ có đứa con gái Bình Tinh là nghệ sĩ cải lương nên không tiếc dồn hết tâm huyết truyền nghề cho tôi. Ba không cho tôi tiền bạc mà cho tôi tinh hoa nghề - thứ tôi sẽ hưởng cả đời này.

Sức khỏe ba Vũ Linh không tốt nên ba tham gia vở nào vui vở đó, các nghệ sĩ trẻ của đoàn sẽ được học trực tiếp từ ba. Tôi đi hát từ nhỏ, nay vinh dự được diễn cùng ba, vậy mà không ít lần say sưa xem ba diễn quên mình đang là Mạnh Lệ Quân trên sân khấu. Các nghệ sĩ gạo cội dần ra đi, tôi muốn các bạn trẻ phải học hỏi được lúc nào hay lúc ấy. Từng câu góp ý trong hậu trường của ba rất quý, các bạn chưa chắc có cơ hội thứ 2 được nghe.

Chính ba Vũ Linh gợi ý tôi dựng lại vở Xử án Phi Giao. Ba muốn Phi Giao của tôi phải khác Phi Giao của các đàn chị, đàn cô đi trước. Trong cảm nhận của tôi, Phi Giao là người học cao hiểu rộng, sắc sảo nhưng không đanh đá, dữ dằn, có uất ức cũng không gào thét, nanh nọc.

Bình Tinh xem con gái Bella là sinh mệnh, động lực sống của mình.

Bình Tinh trong trích đoạn 'Xử án Phi Giao'

Gia Bảo

Liên hoan hát văn và hát chầu văn vừa tổ chức tại Đền Lảnh Giang cũng là dịp để tôn vinh Tín ngưỡng thờ Mẫu vừa được UNESCO công nhận là di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại. Tuy nhiên, việc sân khấu hoá nhiều quá di sản có làm mất đi tính thiêng của nó?

- Sân khấu hoá cũng là một hình thức truyền tải tín ngưỡng Thờ Mẫu tới những người dân. Bởi, có những người không có điều kiện để đi đến đền, phủ nghe diễn xướng thì thông qua những chương trình như thế , công chúng có thể hiểu sâu hơn về tín ngưỡng này. Bởi thế cho nên, mỗi một tháng Câu lạc bộ hát văn của chúng tôi đều đi xuống trung tâm văn hoá của các huyện để diễn xướng, hát văn cho mọi người hiểu hơn. Có những nơi chúng tôi đến vẫn cấm, nhưng sau khi trình diễn thì họ hiểu, họ lại thích. Chúng tôi muốn giới thiệu tới người dân hát văn và hát chầu văn như một hình thức nhã nhạc trong thờ Mẫu.

Cô Hậu trong Liên hoan hát văn và hát chầu văn vừa tổ chức tại đền Lảnh Giang

Có nhiều ý kiến cho rằng, lời trong hát văn có thể thay đổi cho phù hợp với thời đại, quan điểm của cô?

- Đối với đền Lảnh Giang và đối với Câu lạc bộ hát văn từ lúc chúng tôi thành lập cho tới bây giờ chúng tôi đều giáo hoá cho các nghệ nhân hát đúng theo lối cổ. Không được sáng tác văn mới. Ngay cả việc dạy trống, phách, cung bậc cho các cháu muốn theo, chúng tôi cũng dạy theo lối cổ hết.

Đối với đền Lảnh Giang, đưa trống dàn vào để hát văn là tôi từ chối không cho hầu. Vì xưa ông cha của chúng ta chỉ có mỗi cái trống con, phách để hát thôi. Giờ hiện đại rồi có thêm cái trống cái nữa là đủ. Chứ biến tấu mà đưa cả trống dàn vào gõ inh ỏi trong các giá hầu là tôi từ chối luôn.

Trước kia có đoàn đến đền của tôi để hầu nhưng mang cả dàn trống nhiều tầng từ nhỏ tới to. Tôi từ chối không cho hầu. Ở chỗ nào tôi không rõ chứ đền Lảnh Giang đã được công nhận là di sản, tôi có trách nhiệm gìn giữ di sản này. Trong Sài Gòn họ hầu theo lỗi Đờn ca tài tử với Nhã nhạc cung đình Huế. Thế nên nhiều đoàn ra miền Bắc cũng mang theo phong cách của họ ra, dân Bắc mình xem thì về biến tấu trong các giá hầu của mình nên cũng có chút lai lai.

Thực sự nghe được câu văn tròn vành rõ chữ, vỗ được cái gối, nhận được tiền lộc từ các ông đồng, bà đồng không phải là đơn giản. Thế nhưng thực tế hiện nay, các ông đồng bà đồng cứ trống to phách to là thích chứ nói thật hát theo đúng kiểu các cụ khó chứ đâu dễ. Đấy cũng là một hạn chế khi những người mở phủ cho con nhang đệ tử không hướng dẫn đúng.

Ngày trước các cụ hầu thì có tam toà thánh mẫu, ngũ vị tôn ông, tứ phủ chầu bà, tứ phủ ông hoàng, tứ phủ thánh cô, tứ phủ thánh cậu là xong. Bây giờ thì nhiều giá vô cùng.

Để hạn chế loạn các giá hầu, theo cô chúng ta phải làm gì?

- Bộ Văn hoá phải có quy chế, các ông đồng bà đồng đến đền phủ phải tuân thủ theo quy định cụ thể. Phải như thế mới được chứ nếu không để cho tự do thoải mái là phá cách hết ra, tín ngưỡng sẽ không tồn tại. Tôi ước ao Bộ Văn hoá họp các ông đồng bà đồng những người tiền cổ lại để cùng bàn phương hướng chứ bây giờ không có một kim chỉ nam nào cả. Nhà nước phải có quy chế phổ biến hết tới đền phủ.

Cấm bà đồng không được đánh trống dàn, các bà đồng nhiều khi không đồng ý. Tôi nói các bà đồng rằng bây giờ là di sản rồi thì chung tay bảo vệ di sản để mãi mãi trường tồn cùng dân tộc, đất nước sau này còn truyền lại cho các con các cháu. Chứ cứ làm lung tung ra thì phá cách hết. Bây giờ có người được công nhận là nghệ nhân rồi mà còn mang cả đàn ghi ta vào để hầu thánh, xong lúc tôi nói lại bảo đây là để thử nghiệm. Nếu là thử nghiệm thì mình thử tại gia chứ ai lại mang ra đền to phủ lớn làm mất hết giá trị di sản.

Cô có ủng hộ việc tung tiền trên chiếu hầu đồng?

- Vung tiền là lúc đó các cô đi chợ. Các đền phủ cũng có quy định hạn chế vung tiền rồi. Nhưng nói thật theo tâm linh một số giá không tung tiền thì không buôn được bán được. Có tung được, có tán được lộc thì mới có lộc, coi như các cô đi chợ xong về là buôn may bán đắt. Nhiều khi trong tâm linh mình không thể hiểu được, không thể giải thích được.

Trước tôi đi Đông Cuông, ai đến đó hầu mà tung tiền là nhà đền tắt điện, hát vo, cô hầu tung tiền thì mất điện mất quạt, không tung thì có điện có quạt.

Cách đây hơn 30 năm chúng tôi đi hầu đơn giản lắm, có mấy quả dưa chuột cắt ra, thuốc là cuốn, kẹo bột, củ đậu bổ, phát lộc 1 đồng 2 đồng. Mà làm gì có dân tới xem, lúc đó cho rằng mê tín dị đoan, chỉ ai căn quả mới đi, xong tự phát lộc cho nhau, vài người. Người này phát lộc cho người kia thế thôi. Mà làm gì có tiền mà tung.

Trước làm gì có gọi kẹo ngon mà mua, có tiền cũng không có mà mua, gói mứt tết mới phân phối, cả năm đến ngày trung thu mới được 1 góc cái bánh nướng bánh dẻo nhưng bây giờ thì quanh năm ngày tháng có. Thời đại tiến lên, thánh cũng sướng.

Nói chung chỉ có vài giá là tung tiền lẻ theo kiểu các cô đi chợ phát lộc, chứ làm gì có tiền to mà tung.

Cảm ơn cô về chia sẻ!

Tình Lê